SERMAYE PİYASASI ARAÇLARININ SATIŞ YÖNTEMLERİ

A- GİRİŞ

28 Haziran 2013 tarihli ve 28691 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Sermaye Piyasası Araçlarının Satışı Tebliği (“Tebliğ”), kısaca sermaye piyasası araçlarının satış, dağıtım ve teslim esaslarını düzenlemekte olup sermaye piyasası araçlarının satış esasları bu Tebliğ ile şekillenmektedir. Sermaye piyasası aracı tanımlaması, bir üst kavramdır. Bu kapsamda Tebliğ, yalnızca pay (hisse) satışını değil, tahvil ve türev araçlar gibi borçlanma araçları ile farklı türlerdeki menkul kıymetleri de kapsamaktadır.

Tebliğ uyarınca (özellikle sermaye piyasası mevzuatımızdan kaynaklanan koşulların varlığı halinde) sermaye piyasası araçları, (i) halka arz edilmeksizin veya (ii) halka arz edilmek suretiyle satılabilecektir. Sermaye piyasası araçlarının satış yöntemlerindeki alt başlıklar incelendiğinde, halka arz edilmeksizin satışın (i) tahsisli satış ve (ii) nitelikli yatırımcılara satış olmak üzere iki farklı şekilde gerçekleştirilebileceği; halka arz yöntemi ile satışın ise (a) talep toplama yoluyla satış, (b) talep toplamaksızın satış ve (c) borsada satış olmak üzere üç farklı şekilde gerçekleştirilebileceği görülmektedir. Kural olarak, bir ihraca dayalı olarak yapılacak satış kapsamında, birden fazla satış yönteminin kullanılması mümkündür.

İşbu inceleme yazısı ile, sermaye piyasası araçlarının satış yöntemlerine kısaca değinilecektir. Öte yandan, şarta bağlı sermaye artırımı yoluyla çıkarılan payların satışı, yukarıda belirtilen halka arz edilmeksizin satış yöntemleri arasında; esasen ayrı bir başlıkta değerlendirilmesi gereken bir satış şeklidir. Ancak yürürlükteki mevzuat¹ uyarınca, şarta bağlı sermaye artırımı yoluyla çıkarılan payların satışına tahsisli satış hükümlerinin uygulanmasına karar verildiğinden, bu satış yöntemine işbu yazı içerisinde ayrı bir başlıkta yer verilmeyecektir².

B- KAMUYU AYDINLATMA BELGELERİ

1. İhraç Belgesi

İhraç belgesi, sermaye piyasası aracının ihracı (çıkarılması) aşamasında düzenlenen bir kamuyu aydınlatma belgesidir. Eğer bir sermaye piyasası aracı, (i) halka arz edilmeksizin satılacaksa; (ii) yurt dışında ihraç edilecekse veya (iii) mevzuatın tanıdığı herhangi bir istisna kapsamında izahname hazırlanmaksızın ihraç edilecekse, bu halde kamuyu aydınlatma belgesi olarak ihraç belgesinin düzenlenmesi hukukumuzda kabul edilmiştir. İhraççı; düzenleyeceği ihraç belgesiyle, yatırımcıya yatırım yapma niyetinde olduğu sermaye piyasası aracına ilişkin kaynağından nitelikli bilgi sunmakla yükümlü kılınmıştır. Bu kapsamda ihraç belgesinde özetle, ihraç belgesine konu sermaye piyasası aracının türüne ve satış koşullarına ilişkin genel nitelikli bilgiler yer almaktadır.

2. İzahname

İzahname, bir sermaye piyasası aracının halka arz edilmesi veya borsada işlem görebilmesi için ihraççı (veya aracı kurum) tarafından hazırlanması zorunlu bir kamuyu aydınlatma belgesidir. İzahnamenin ihraç belgesine kıyasla, ihraca konu sermaye piyasası aracına ilişkin daha detaylı bilgiler içerdiğini belirtmek yerinde olacaktır. Bu kapsamda, izahname içerisinde ihraççının finansal durumu ve faaliyetlerinden ilgili sermaye piyasası aracına ilişkin risklere kadar yatırımcının yatırım kararını etkileyebilecek pek çok konuda, sade bir dilde bilgilendirme yapılmaktadır.

C- SATIŞTA KULLANILAN YÖNTEMLER

1. Halka Arz Edilmeksizin Satış

İhraç belgesiyle bilgilendirme yapmak suretiyle gerçekleştirilecek tahsisli satış ile nitelikli yatırımcıya satışın ortak özelliği, genel hatlarıyla halka arz edilmeksizin satış yönteminin usul ve esaslarına tabi olmak iken bu iki yöntem, ilgili sermaye piyasası aracının alıcılarının önceden bilinmesi ve satış yapılan yatırımcıların niteliği konusunda birbirinden ayrılmaktadır³.

a) Tahsisli Satış

Tebliğ’de tahsisli satış, sermaye piyasası araçlarının (i) doğrudan yurt dışında ve/veya yurt içinde yerleşik kişilere borsa dışında tahsisli olarak ya da (ii) borsada toptan satışını ifade etmektedir. Tahsisli satışta, ilgili sermaye piyasası aracını satın alacak kişiler spesifik bir şekilde, satış konusu sermaye piyasası aracının satışından önce belirlenir ve ilgili araç, niteliği bakımından üst çatı niteliğinde hiçbir ayırıcı özeliği bulunmayan bu yatırımcılara satılır. Bu nedenle tahsisli satış, özellikle pay satışında ortaklık açısından güvenli bir finansman yöntemi olarak görülmektedir. Zira finansal açıdan değerlendirildiğinde; pay satışında tahsisli satış yönteminin tercih edilmesi, yatırımcıların ortaklık yönetimi üzerinde etkin bir gözetim ve kontrol sistemi kurmasına hizmet edecektir⁴.

b) Nitelikli Yatırımcıya Satış

Nitelikli yatırımcı, mevzuatımızda profesyonel müşteri olarak ifade edilmektedir. Bu kapsamda profesyonel müşteri, üstlendiği riskleri değerlendirebilecek deneyim, bilgi ve uzmanlığa sahip; banka ve gayrimenkul yatırım ortaklığı gibi tüzel kişiler olabileceği gibi nakit mevduatlarının ve sahip olduğu sermaye piyasası araçlarının da dahil olduğu finansal mal varlıklarının toplam tutarı belli bir sınırı aşan gerçek veya tüzel kişiler de profesyonel müşteri olarak kabul edilmektedir. Nitelikli yatırımcıya satış (i) sadece nitelikli yatırımcı sıfatını haiz yatırımcılara çağrıda bulunularak veya (ii) nitelikli yatırımcı özelliğini haiz yatırımcılar arasından spesifik yatırımcıların önceden belirlenmesi yöntemleriyle gerçekleştirilebilir⁵. Borçlanma araçlarının alım işlemlerinde riskin ölçülebilmesinin ve dolayısıyla öngörülebilmesinin, nitelikli yatırımcı konumundaki alıcılar açısından daha kolay olması nedeniyle, nitelikli yatırımcıya satış daha çok borçlanma araçlarının satışına uygun bir yöntem olarak görülmektedir.

2. Halka Arz Yöntemi ile Satış

a) Talep Toplama Yoluyla Satış

Talep toplama yoluyla satış yöntemi, yatırımcıların halka arz edilen sermaye piyasası araçlarına ilişkin taleplerinin, talep formu kullanılmak suretiyle toplanması ile birlikte, izahnamede belirlenen usul ve esaslara göre gerçekleştirilen bir satış şeklidir. Talep toplama yönteminde öncelikli amaçlardan bir tanesi, sermaye piyasası araçlarına talep gelme olasılığı yüksek ortaklıkların, bu yöntemi kullanarak diğer yöntemlere göre daha yüksek getiri elde etmelerini sağlamaktır⁶. Talep toplama yöntemleri, borsa dışında halka arza ilişkin getirilen düzenlemelerdir. Talep toplama yoluyla satış (i) sabit fiyatla, (ii) fiyat aralığıyla veya (iii) fiyat teklifi almak suretiyle gerçekleştirilebilir.

Sabit fiyatla talep toplama yönteminde satış fiyatı (i) satış öncesi yapılacak değerleme çalışmaları sonucunda sabit bir tutar olarak; (ii) ihraççı veya sermaye piyasası aracının sahibi olan satıcı tarafından belirlenir. Tebliğ uyarınca bu yöntemde, satışa sunulan aracın pay olması durumunda asgari bir satış fiyatı; pay dışında bir sermaye piyasası aracının satılması halinde (örneğin, finansman bonosu) ise aracın niteliğine göre iskonto oranı⁷, kupon faizi⁸ gibi kriterler belirlenir ve fiyat teklifi içeren potansiyel yatırımcı talepleri, bu kriterlere dayalı olarak toplanır⁹.

Fiyat aralığıyla talep toplama yönteminde sabit bir satış fiyatı bulunmamakta; halka arz yöntemi ile satış, ihraççı veya sermaye piyasası aracını satan kişinin taban fiyat ve taban fiyatın maksimum %20 fazlasına denk gelecek bir tavan fiyat belirlemesi ile gerçekleşmektedir. Tebliğ’de yer alan tavan fiyat belirlemesine ilişkin bu hükmün, yatırımcı üzerindeki fiyat önerisi getirme baskısını azaltmak amacıyla getirildiği değerlendirilmektedir.

Fiyat teklifi alarak talep toplama yönteminde pay satışı için en düşük miktarı gösterecek, asgari bir satış fiyatı belirlenir. Borçlanma araçları vb. pay dışındaki sermaye piyasası araçları için ise iskonto oranı, kupon faizi oranı gibi kriterler azami olarak belirlenir ve belirlenen bu maksimum oranın altındaki teklifler toplanır. Teklifler toplandıktan sonra, birikimli olarak en fazla sermaye piyasası aracının satılabileceği fiyat, satış fiyatı olarak belirlenir ve bu fiyat düzeyindeki tüm teklifler kabul edilir.

b) Talep Toplamaksızın Satış

Tebliğ’de talep toplamaksızın satış yöntemi, yalnızca payları borsada işlem görmeyen halka açık ortaklıkların pay satışına özgülenen bir halka arz yöntemidir. Bu nedenle kural olarak, ortaklıkların; halka açık ortaklık statüsünü kazandıktan sonraki ki yıl içerisinde değerlendirebileceği bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yöntemde, sabit bir fiyattan satış yapılır ve yatırımcılar, izahnamede duyurulan banka hesabına para yatırarak ortaklığın sermaye artırımına katılır ve bu şekilde pay satın alır.

c) Borsada Satış

Borsada satış yöntemi, sermaye piyasası araçlarının borsa düzenlemeleri çerçevesinde borsada satışa sunulmasını ifade eder. Bu kapsamda borsada satış esasları, borsa ve borsanın çalışma esaslarını belirleyen birçok farklı yönetmelik ve tebliğ uyarınca¹⁰ düzenlenmektedir. Borsada satış yönteminde, yatırımcıların alım emri borsa sistemine iletilecek ve satış emrinin alım emriyle eşleşmesi halinde satış işlemi tamamlanmış olacaktır.

D- SONUÇ

Tebliğ’de sermaye piyasası araçlarının satışı yukarıda kısaca bahsedilen tanımlardan ibaret olmayıp; satış süresi, yatırımcı sayısı kısıtlamaları, belirli bir satış yönteminin kullanılabileceği ortaklık türleri gibi pek çok farklı konuda sıkı düzenlemelere tabi kılınmıştır. Öte yandan potansiyel yatırımcıların kamuyu aydınlatma ilkeleri çerçevesinde yapılan duyuruların değerlendirilmesi ile detaylı bilgi sahibi olması, efektif bir yatırım süreci geçirmesi açısından son derece büyük bir önem taşımaktadır.

Daha fazla bilgi için lütfen irtibata geçin;

info@kyolegal.com

¹ 22 Haziran 2013 tarihli ve 28685 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan VII-128.1 sayılı Pay Tebliği’nin 13.2. hükmü.

² Manavgat, Ç. (2016). Hukuki bakımdan halka açık anonim ortaklıklar ve halka arz. Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü (Türkiye İş Bankası AŞ Vakfı). s. 556.

 ³ Manavgat, s. 550.

⁴ Manavgat, 551.

⁵ Manavgat, s. 560.

⁶ Manavgat, s.723.

⁷ İskonto oranı, yatırımcıların aynı seviyede riski olan yatırımlardan talep ettikleri getiri oranını ifade eder.

⁸ Kupon faizi, sabit getirili menkul kıymetin üzerinde yazılı olan ve bu dönemler itibariyle ödenen faizi ifade eder.

⁹ Mutlu Uşaklı, S. (2010). Halka Arz Kavramı ve Halka Arzda Kullanılan Satış Yöntemleri. Vedat Kitapçılık. İstanbul. s.160.

¹⁰ Mutlu Uşaklı, s. 170.